Kemik İliği - Kök Hücre (Stem Hücre) Nakli

Kemik iliği veya kök hücre nakli nedir?

Nakilde kullanılan kök hücreler yakın zamana kadar kemik iliğinden elde edildiğinden  bu işleme kemik iliği nakli denir. Ancak son yıllarda kök hücreler özel hazırlık döneminden sonra özel aletlerle damardan toplanarak nakil yapılmaktadır. Bu şekilde yapılan nakile periferik kök hücre nakli denir.

Kaç çeşit hemopoyetik kök hücre nakli vardır?

Kök hücre nakli 2 şekilde olur.1- Hastanın kendisinden kendisine (otolog) 2-Bir başkasından kendisine (allojenik ) . Allojenik kemik iliği nakli doku uyumlu akrabadan (related) veya akraba dışı birisinden (unrelated) olabilir. Kemik iliği naklinde kullanılan çok yüksek doz ilaç  yerine yine son yıllarda düşük yoğunlukta ilaç verilerek ilik  nakili yapılmaktadır. Bu sayede nakle bağlı erken dönemde görülebilen ölüm ve komplikasyonlar azaltılmaya çalışılır. Giderek yaygınlaşan bu tip kemik iliği nakline ise mini veya düşük yoğunlukta allojenik kemik iliği nakli denir.

Kemik iliği nakilleri ile hastalık nasıl ortadan kaldırılır?

Otolog kemik iliği naklindeki amaç normal dozlarda ölmeyen lösemik hücrelerin normalin çok üzerinde ilaç verilerek öldürülmesine dayanır. Allojenik kemik iliği naklinde ise yüksek doz ilaç kullanılmakla beraber amaç lösemik hücrelerin vericinin bağışıklık sistemi hücreleri tarafından öldürülmesidir (graft versus lösemi). Ancak bu sırada vericinin hücreleri alıcının diğer hücrelerini de tahrip eder ve hastada ishal, sarılık ve cilt döküntüleri oluşur (graft versus host hastalığı). Allojenik kemik iliği naklinden sonra ve kullanılan kemoteropatiklere bağlı olarak hastalarda bulantı, kusma ve ağız içi yaralar gelişir. Hastaların hafif ve sulu gıda almaları gerekir, yeterli suyun alınması bu dönemde oldukça önemlidir. Bazen hastaların beslenmesinde ağızdan alınan kalori değeri yüksek hazır solüsyanlardan da istifade edilir. Eğer hasta ağız yoluyla hiç bir şey alamıyorsa ağızdan beslenmesi düzelinceye kadar belli bir süre damar yoluyla beslenir.

Nötropenik (lökosit sayısı düşük ) hastalar ne yiyip içebilirler?

Kemik iliği nakli veya kemoterapi sonrası vücudun savunma hücrelerinden nötrofil lerin sayısı düşer  buna nötropeni denir. Nötropenik hastaların beslenmesi özellik gösterir. Bu hastalar her şeyi yiyip içemezler. Yiyecek ve içeceklerinin enfeksiyon riskini azaltacak şekilde hazırlanması gerekir. Nötrofil sayısı arttıkça diyetteki kısıtlamalar da azaltılacaktır. Öncelikle kullanılan yiyeceklerin son kullanım tarihlerinin geçmemesine dikkat edilmelidir. Yiyeceklere dokunmadan önce ve sonra eller sabun ile yıkanmalı ve kağıt havlu ile kurutulmalıdır.Tabaklar bulaşık makinesinde veya sıcak deterjanlı su ile yıkanmalı ve havlu ile kurutulmamalıdır. Kolay bozulabilen yiyecekler buzdolabında tutulmalı oda ısısında 10-15 dakikadan fazla bırakılmamalıdır. Et gibi kolay bozulabilen yiyecekler bütün olarak ısıtılmalı çiğ bir kısmı kalmamalıdır. Donmuş besinler kullanılacaksa, bir gece önceden besin buzluktan çıkarılarak buzdolabında başka bir yere konmalı veya mikrodalgada çözülmelidir. Artan yiyecekler bekletilmeden hava geçirmez kaplara konularak buzdolabına kaldırılmalıdır. Bu yiyecekler bir günden kısa sürede tüketilmelidir.

İçecekler; Musluk suyu, pastörize edilmemiş süt ve elma şırası dışındaki içecekleri hasta içebilir. Yiyecekler; İyi pişmiş  balık ve et hasta tarafından yiyilebilinir. Ancak tüketilmeye hazır et ve balık ürünleri ile çiğ et, balık ve yumurta içeren ürünlerin tüketilmesi sağlıklı değildir. Paketlenmiş peynir ve pastörize yoğurdu hasta kullanabilir ancak açıkta satılan peynir , tulum peyniri ve lor peynirini tüketmesi uygun değildir. Ekmek ve benzer besinlerden ; ev yapımı kek, pasta ve paketlenmiş ekmeği hasta kullanabilirken tüketilmeye hazır pasta ve kek ile meyve kurusu içeren hazır ürünler kullanılmamalıdır. Meyve ve sebzelerden; Konserve, iyi yıkanmış ve pişmiş her türlü sebzeyi yiyebilir. Meyvelerden kalın kabuklu ezilmemiş muz, kavun, portakal, greyfurt tüketebilir. Çiğ sebze ve salata ile ince kabuklu meyveleri (elma , çilek, şeftali, üzüm, erik )  ve meyve kurusunu hastalar yememelidirler. Temiz olarak hazırlanmış kullanıma hazır sos ve mayonez ile reçel, bal kullanabilirken elde veya temiz olarak hazırlanmayanları  hastalar tüketmemelidirler.

Taburcu oldukdan sonra hastalar restoranlardan 2 ay süreyle uzak durmalıdırlar. Taze dondurulmuş ürünler pişirildikten sonra yenilmelidir.